Ίσως είμαστε μόνοι στο σύμπαν

Οι επιστήμονες που ασχολούνται με την αναζήτηση εξωγήινης νοημοσύνης (SETI) εργάζονται με την υπόθεση ότι υπάρχει εκεί έξω ευφυής ζωή που μπορεί να βρεθεί. Μια νέα ανάλυση όμως μπορεί να συντρίψει την αισιοδοξία τους.

Για να υπολογίσουν την πιθανότητα ότι θα κάνουν ραδιοφωνική επικοινωνία με εξωγήινους, οι επιστήμονες του SETI χρησιμοποιούν αυτό που είναι γνωστό ως η Εξίσωση Drake. Διατυπώθηκε στη δεκαετία του 1960 από τον Frank Drake του Ινστιτούτου SETI στην Καλιφόρνια, και προσεγγίζει τον αριθμό των πολιτισμών στον γαλαξία μας που μπορούν να έρθουν σε ραδιοφωνική επικοινωνία ανά πάσα στιγμή, κάνοντας έναν πολλαπλασιασμό από διάφορους παράγοντες: τον αριθμό των αστεριών, το κλάσμα αυτών που έχουν πλανήτες, το κλάσμα από εκείνους που είναι κατοικήσιμοι, η πιθανότητα της ζωής που προκύπτει σε τέτοιους πλανήτες, το πόσο πιθανή είναι η ευφυής ζωή και ούτω καθεξής.

Οι τιμές σχεδόν όλων αυτών των παραγόντων είναι πολύ υποθετικές. Παρ ‘όλα αυτά, ο Drake και άλλοι επιστήμονες έχουν συνδεθεί με τον καλύτερες εικασίες τους, και εκτιμούν ότι υπάρχουν περίπου 10.000 πολιτισμοί εξελιγμένοι στον Γαλαξία μας σήμερα που μας στέλνουν σήματα – ένας αριθμός που έχει οδηγήσει ορισμένους επιστήμονες να προβλέψουν ότι θα ανιχνεύσουν ξένα σήματα εντός των δύο προσεχών δεκαετιών.

Η αισιοδοξία τους στηρίζεται σε ένα από τα στοιχεία και συγκεκριμένα: στην εξίσωση του Drake, η πιθανότητα του να προκύψει η ζωή σε κατάλληλα κατοικήσιμους πλανήτες (αυτούς με νερό, βραχώδεις επιφάνειες και ατμόσφαιρες), σχεδόν πάντα θεωρείται ότι είναι 100 τοις εκατό. Με αυτή τη συλλογιστική, οι ίδιοι θεμελιώδεις νόμοι ισχύουν για ολόκληρο το σύμπαν, και επειδή αυτοί οι νόμοι που προκάλεσαν τη γένεση της ζωής πάνω στη Γη – και σχετικά νωρίς στην ιστορία της σε αυτή – αυτοί πρέπει να αναπαράγουν πολύ εύκολα μια νοήμων ζωή εκεί πάνω. Κι όπως το έθεσε ένας Ρώσος αστροβιολόγος, ο Andrei Finkelstein, σε μια πρόσφατη συνέντευξη τύπου του SETI, «η γένεση της ζωής είναι τόσο αναπόφευκτη όπως ο σχηματισμός των ατόμων.»

Όμως σε μια νέα δημοσίευση ο αστροφυσικός David Spiegel στο Πανεπιστήμιο του Πρίνστον μαζί με τον φυσικό Edwin Turner στο Πανεπιστήμιο του Τόκιο, υποστηρίζουν ότι αυτή η σκέψη είναι εντελώς λανθασμένη. Χρησιμοποιώντας μια στατιστική μέθοδο που ονομάζεται Μπεϋζιανή λογική (Bayesian), ισχυρίζονται ότι η ζωή εδώ στη Γη ή θα μπορούσε να είναι συνηθισμένη ή θα μπορούσε να είναι και εξαιρετικά σπάνια – δεν υπάρχει κανένας λόγος να προτιμήσει κανείς ένα βιαστικό συμπέρασμα πάνω σε αυτό το ζήτημα. Με τη νέα τους ανάλυση, οι Spiegel και Turner λένε ότι έσβησαν τον παράγοντα Drake για τον οποίο οι επιστήμονες αισθάνονταν σίγουρο, για να το αντικαταστήσουν με ένα ερωτηματικό.

Στατιστικά του Σύμπαντος Σύμφωνα με τις στατιστικές υπάρχουν 100 δισεκατομμύρια γαλαξίες στο γνωστό παρατηρούμενο σύμπαν, με 50 δισεκατομμύρια περίπου πλανήτες μόνο στον Γαλαξία μας. Από αυτούς οι 500.000.000  πλανήτες προβλέπεται να είναι στην κατοικήσιμη ζώνη. Ή για να το πούμε αλλιώς σε όλο το σύμπαν θα υπάρχουν 50.000.000.000.000.000.000 κατοικήσιμοι πλανήτες!

Η εικόνα που λήφθηκε από το διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble δείχνει μια περιοχή όπου σχηματίζονται ακόμη και σήμερα αστέρια. Πρόκειται για το νεφέλωμα NGC 604 στο γαλαξία M33. Ο σχηματισμός των αστεριών ήταν, και είναι ακόμα, ένα από τα μόνα συστατικά της εξίσωσης του Drake για το οποίο υπάρχουν διαθέσιμα εμπειρικά στοιχεία.

Ενώ είναι αλήθεια ότι η ζωή ξεκίνησε γρήγορα στη Γη (μέσα στις πρώτες μερικές εκατοντάδες εκατομμύρια χρόνια του πλανήτη), οι ερευνητές επισημαίνουν ότι αν δεν είχε γίνει έτσι, δεν θα υπήρχε αρκετός χρόνος για να αναπτυχθεί η νοήμον ζωή – οι άνθρωποι δηλαδή – και να έχει εξελιχθεί . Έτσι, στην πραγματικότητα, είμαστε προκατειλημμένοι. Χρειάστηκαν τουλάχιστον 3,5 δισεκατομμυρίων χρόνια ώστε η ευφυής ζωή να εξελιχθεί στη Γη, και ο μόνος λόγος που είμαστε σε θέση να εξετάσουμε την πιθανότητα της ζωής σήμερα είναι ότι η εξέλιξή της έγινε δυνατή μόνο και μόνο επειδή ξεκίνησε νωρίς. Αυτή η απαιτούμενη καλή τύχη είναι εντελώς ανεξάρτητη από την πραγματική πιθανότητα να αναδυθεί η ζωή σε ένα κατοικήσιμο πλανήτη.

«Παρά το γεγονός ότι η ζωή ξεκίνησε σε αυτό τον πλανήτη αρκετά σύντομα αφότου η Γη έγινε κατοικήσιμη, το γεγονός αυτό είναι μια αυθαίρετα σπάνια περίπτωση στο Σύμπαν», γράφουν οι επιστήμονες, που αποδεικνύουν αυτή τη δήλωση με μαθηματικό τρόπο.

Το αποτέλεσμα τους δεν σημαίνει ότι είμαστε μόνοι – μόνο που δεν υπάρχει κανένας λόγος να σκεφτόμαστε διαφορετικά. «Ένας  Μπεϋζιανός λάτρης της εξωγήινης ζωής θα πρέπει να ενθαρρύνεται σημαντικά από την ταχεία εμφάνιση της ζωής στην πρώιμη Γη, αλλά δεν μπορεί να είναι κανείς και πολύ σίγουρος για τον ίδιο λόγο σε άλλα μέρη», συμπεραίνουν οι συγγραφείς. Η ίδια η ύπαρξή μας σημαίνει πολύ λίγα πράγματα για το πόσες άλλες φορές έχει προκύψει η ζωή .

Κάποια δεδομένα θα κάνουν όλη τη διαφορά στο πρόβλημα, λένε οι ερευνητές. Αν η ζωή έχει διαπιστωθεί ότι προέκυψε ανεξάρτητα στον Άρη, τότε οι επιστήμονες θα είναι σε πολύ καλύτερη θέση να επιβεβαιώσουν ότι, υπό τις κατάλληλες συνθήκες, η γένεση της ζωής είναι αναπόφευκτη.

Πηγή: http://www.physics4u.gr/blog/?p=3754

Είμαστε μόνοι στο σύμπαν;

Έχετε ποτέ κοιτάξει ψηλά στο νυχτερινό ουρανό και να αναρωτηθείτε αν κάποιος, ή κάτι, σας κοιτάζει από εκεί ψηλά; Αν ίσως κάπου εκεί έξω υπάρχει μια μυστηριώδης σπίθα, αυτή που ονομάζουμε ζωή;

Διαισθητικά, αισθάνεστε ότι δεν μπορούμε να είμαστε μόνοι. Για κάθε ένα από τα 2.000 αστέρια που μπορείτε να δείτε με γυμνό μάτι, υπάρχουν άλλα 50 εκατομμύρια στο Γαλαξία μας, που είναι ένας από τους 100 δισεκατομμύρια γαλαξίες. Με άλλα λόγια, το μητρικό μας αστέρι είναι ένα από από 10.000 δισεκατομμύρια δισεκατομμυρίων που βρίσκονται στο σύμπαν. Μήπως υπάρχει και μια άλλη μπλε κουκίδα εκεί έξω – ένα σπίτι για την ευφυή ζωή όπως το δικό μας; Είναι μια απλή σκέψη, που δεν ξέρουμε.

Ένας τρόπος για να υπολογιστεί ο αριθμός των ευφυών πολιτισμών επινοήθηκε από τον αστρονόμο Frank Drake. Η διάσημη εξίσωση του λαμβάνει υπόψη το ρυθμό σχηματισμού των άστρων, το κλάσμα των άστρων με πλανήτες και την πιθανότητα να προκύψει ζωή, μια νοήμον ζωή, καθώς και ευφυή πλάσματα που μπορούν να επικοινωνούν μαζί μας.

Μπορούμε τώρα να βάλουμε αριθμούς σε μερικούς από τους παράγοντες αυτούς. Γνωρίζουμε ότι περίπου 20 αστέρια γεννιούνται στο Γαλαξία μας κάθε χρόνο και έχουμε εντοπίσει περισσότερους από 560 εξωπλανήτες γύρω από άλλα άστρα, εκτός από τον ήλιο. Περίπου το ένα τέταρτο αυτών των άστρων έχει έναν πλανήτη παρόμοιο σε μάζα με τη Γη.

Όμως, η εκτίμηση για τους βιολογικούς παράγοντες είναι κάτι περισσότερο από εικασία. Γνωρίζουμε ότι η ζωή είναι απίστευτα ευπροσάρμοστη από τη στιγμή που θα προκύψει, όχι όμως και πόσο καλό θα είναι το ξεκίνημα στην πρώτη θέση του.

Μοναδικός πλανήτης

Μερικοί αστρονόμοι πιστεύουν ότι η ζωή είναι σχεδόν αναπόφευκτη σε κάθε κατοικήσιμο πλανήτη. Άλλοι υποψιάζονται ότι απλή ζωής είναι συνηθισμένη, αλλά η ευφυής ζωή εξαιρετικά σπάνια. Άλλοι πιστεύουν ότι ο πλανήτης μας είναι μοναδικός. «Η ζωή μπορεί ή δεν μπορεί να σχηματιστεί εύκολα», λέει ο φυσικός Paul Davies του Πολιτειακού Πανεπιστημίου της Αριζόνα στο Tempe. «Είμαστε εντελώς στο σκοτάδι.»

Αυτά για τις εξισώσεις. Τι γίνεται όμως με τα αποδεικτικά στοιχεία; Η ανακάλυψη ζωής στον Άρη κατά πάσα πιθανότητα δεν θα βοηθήσει, καθώς θα ήταν πολύ πιθανό να μοιράζονται την καταγωγή του με τη γήινη. «Οι συγκρούσεις μεταφέρουν αναμφίβολα μικροοργανισμούς πέρα δώθε”, λέει ο Davies. «Ο Άρης και η Γη δεν είναι ανεξάρτητα οικοσυστήματα.» Η ανακάλυψη φυσικά ζωής στον Τιτάνα θα είναι πιο αποκαλυπτική. Ο Τιτάνας είναι το μόνο άλλο μέρος του ηλιακού μας συστήματος με υγρό στην επιφάνειά του – αν και είναι λίμνες αιθανίου. «Αρχίζουμε να πιστεύουμε ότι αν υπάρχει ζωή στον Τιτάνα θα είχε μια ξεχωριστή καταγωγή», ΄τονίζει ο Dirk Schulze-Makuch στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο Ουάσιγκτον. «Αν μπορούμε να βρούμε εκεί μια ξεχωριστή καταγωγή τότε μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα: “Εντάξει, υπάρχει πολλή ζωή στο σύμπαν «.

Η ανακάλυψη εξωγήινων μικροβίων στο ηλιακό μας σύστημα θα ήταν κάποιου είδους απόδειξη ότι δεν είμαστε μόνοι μας, αλλά αυτό που πραγματικά θέλουμε να γνωρίζουμε είναι αν υπάρχει μια άλλη νοήμων ζωή εκεί έξω. Εδώ και 50 χρόνια οι αστρονόμοι έχουν σάρωσε τον ουρανό με ραδιοτηλεσκόπια για οποιοδήποτε υπαινιγμό ενός τυχόν μηνύματος. Μέχρι στιγμής όμως δεν έχουμε βρει τίποτα.

Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι οι ET δεν βρίσκονται εκεί έξω. Απλά ίσως να μην γνωρίζουν ότι είμαστε εδώ. Το μόνο αποδεικτικό στοιχείο της ύπαρξής μας, που φτάνει πέρα ​​από το ηλιακό σύστημα είναι τα ραδιοφωνικά σήματα και το φως από τις πόλεις μας. «Είχαμε μια μετάδοση ισχυρών ραδιοκυμάτων από το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο”, λέει ο Seth Shostak του Ινστιτούτου SETI στην Καλιφόρνια. Έτσι, αυτά τα σήματα θα έχουν ταξιδέψει σε απόσταση 70 ετών φωτός στο διάστημα, μια σταγόνα στον ωκεανό. Εάν ο Γαλαξίας ήταν το μέγεθος του Λονδίνου και η Γη ήταν στη βάση της στήλης του Νέλσον, τα ραδιοσήματα μας θα εξακολουθούν να μην έχουν αφήσει την πλατεία Τραφάλγκαρ.

«Είναι πιθανώς ασφαλές να ειπωθεί ότι ακόμη και αν ο τοπικός μας γαλαξίας είναι γεμάτος με εξωγήινους, κανένας από αυτούς δεν θα γνωρίζει ότι ο Homo sapiens είναι εδώ», τονίζει ο Shostak. Αυτό λειτουργεί και αντίστροφα. Δεδομένου του μεγέθους του σύμπαντος και της ταχύτητας του φωτός, τα περισσότερα αστέρια και οι πλανήτες είναι απλά εκτός εμβέλειας.

Είναι επίσης πιθανό ότι η εξωγήινη ευφυής ζωή να χωρίζεται από εμάς από πολύ χρόνο. Γιατί γνωρίζουμε ότι η ανθρώπινη νοημοσύνη υπάρχει για ένα ασήμαντο μέρος της ιστορίας της Γης και μπορεί να είναι μόνο μια φευγαλέα φάση. Έτσι, μπορεί να είναι πολύ τραβηγμένο να ελπίζουμε ότι ένας κοντινός μας εξωπλανήτης όχι μόνο φιλοξενεί ευφυή ζωή, αλλά αυτή υπάρχει ταυτόχρονα με μας τώρα.

Αλλά ας πούμε ότι ήρθαμε σε επαφή με εξωγήινους. Πώς θα αντιδράσουμε εμείς; Η NASA έχει καταστρώσει κάποια σχέδια, και οι περισσότερες θρησκείες ισχυρίζονται ότι θα είναι σε θέση να απορροφήσει αυτή την ιδέα, αλλά η ουσία είναι ότι δεν θα ξέρουμε τίποτα μέχρι να συμβεί.

Το πιο πιθανό είναι ότι δεν πρόκειται ποτέ να την μάθουμε. Ακόμα κι αν η Γη δεν είναι ο μόνος πλανήτης με έξυπνη ζωή, φαίνεται ότι είμαστε προορισμένοι να ζήσουμε ολόκληρη την ζωή μας σαν να ήταν – αλλά με μια διαρκή αίσθηση ότι δεν μπορεί να είναι. Κάτι σαν μια υπαρξιακή αβεβαιότητα.

Πηγή: http://www.physics4u.gr/blog/?p=3747

Πρωταθλητισμός στο Σύμπαν

Εχετε αναρωτηθεί ποτέ ποιο είναι το μεγαλύτερο αντικείμενο στο Σύμπαν; Το πιο φωτεινό; Το πιο γρήγορο; Παντού γύρω μας υπάρχουν ρεκόρ, επομένως αυτά δεν θα μπορούσαν να απουσιάζουν από το κοσμικό επίπεδο. Στις συμπαντικές διαστάσεις βέβαια οι πρωτιές στις κάθε είδους επιδόσεις αγγίζουν ιλιγγιώδη μεγέθη. Πέραν του ότι μπορούν να μας «ζαλίσουν», οι περισσότερες από αυτές αποτελούν ακραίες καταστάσεις οι οποίες αντιπροσωπεύουν τα όρια της Φυσικής, τουλάχιστον έτσι όπως εμείς τη γνωρίζουμε. Σήμερα παρουσιάζουμε τα πιο εντυπωσιακά κοσμικά ρεκόρ σε διάφορους τομείς. Η «ταπεινή» Γη δεν κατέχει κανένα από αυτά. Ενα ωστόσο βρίσκεται ακριβώς δίπλα της: το πιο ψυχρό σημείο του πλανητικού μας συστήματος κρύβεται – προς το παρόν – στις σκιές της Σελήνης.

Το πιο καυτό πράγμα στο Σύμπαν

Το ταξίδι για την εξερεύνηση των πιο καυτών γωνιών του Σύμπαντός μας θα πρέπει να ξεκινήσει από τον δικό μας Ηλιο. Με θερμοκρασία 5.800 βαθμών Κέλβιν το άστρο μας δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να χαρακτηριστεί ψυχρό, απέχει όμως πολύ από τα κοσμικά ρεκόρ στον τομέα. Οι γαλάζιοι υπεργίγαντες, των οποίων η μάζα συμπιέζει τον πυρήνα παγιδεύοντας τις πυρηνικές φλόγες στο εσωτερικό τους, ξεπερνούν τους 50.000 βαθμούς Κέλβιν.

Οι επιδόσεις αυτές παρ’ όλα αυτά υπερκαλύπτονται από ορισμένους λευκούς νάνους, συμπαγείς σφαίρες θερμότητας που απομένουν όταν ένα μικρό άστρο πεθάνει. Ενας από αυτούς, ο HD62166, φθάνει τους 200.000 βαθμούς Κέλβιν.

Στο εσωτερικό των άστρων οι θερμοκρασίες αγγίζουν ακόμη υψηλότερα επίπεδα – στους «σταθερούς» εκπροσώπους του είδους το θεωρητικό ανώτατο όριο είναι οι 6 δισ. βαθμοί Κέλβιν. Σε αυτή τη θερμοκρασία η ύλη αρχίζει να εκπέμπει φωτόνια με τόσο υψηλή ενέργεια ώστε, όταν συγκρούονται, να μπορούν να δημιουργήσουν ζεύγη ηλεκτρονίων και ποζιτρονίων. Το αποτέλεσμα είναι μια ανεξέλεγκτη αντίδραση η οποία εξαφανίζει το άστρο σε μια κολοσσιαία έκρηξη. Το φαινόμενο είναι γνωστό ως «σουπερνόβα αστάθειας ζεύγους» και μπορεί να φθάσει θερμοκρασίες όπως οι 200 δισ. βαθμοί Κέλβιν.

Και αυτό όμως είναι μηδαμινό σε σύγκριση με τις εκρήξεις ακτίνων γ, σύντομες εκλάμψεις φωτός με τεράστια ενέργεια που παρατηρούνται καθημερινά από τα τηλεσκόπια και πιστεύεται ότι σηματοδοτούν τη γέννηση μιας μαύρης τρύπας. Παρ’ ότι οι λεπτομέρειες της διαδικασίας είναι προς το παρόν άγνωστες, θεωρείται ότι στη διάρκειά της τα σωματίδια θερμαίνονται σε επίπεδα των τρισεκατομμυρίων βαθμών Κέλβιν.

Πολύ πιο κοντά μας, στον Μεγάλο Επιταχυντή Αδρονίων του CERN στη Γενεύη, τα πράγματα έγιναν ακόμη πιο καυτά. Εκεί, από τις 8 Νοεμβρίου ως τις 6 Δεκεμβρίου του 2010, πυρήνες ατόμων μολύβδου συγκρούστηκαν σε μια απόπειρα μίμησης ορισμένων από τις πρώτες στιγμές του Σύμπαντος. Το αποτέλεσμα ήταν η υψηλότερη θερμοκρασία που έχει καταγραφεί ποτέ στη Γη, μια υποατομική μπάλα φωτιάς αρκετών τρισεκατομμυρίων Κέλβιν.

Το πιο ψυχρό πράγμα στο Σύμπαν

Το ψυχρότερο σημείο στο ηλιακό μας σύστημα βρίσκεται στη γειτονιά μας. Το 2009 το διαστημόπλοιο Lunar Reconnaissance Orbiter της NASA ανακάλυψε κοντά στον νότιο πόλο της Σελήνης κρατήρες που βρίσκονται υπό μόνιμη σκιά και σε θερμοκρασία μόλις 33 βαθμών Κέλβιν (-240 βαθμοί Κελσίου) – κατώτερη από αυτές που έχουν μετρηθεί ως σήμερα ακόμη και στον σκοτεινό μακρινό Πλούτωνα. Η εξερεύνηση ωστόσο συνεχίζεται και τα όργανα βελτιώνονται, οπότε το ρεκόρ αναμένεται στο μέλλον να περάσει κατά πάσα πιθανότητα σε κάποιον δορυφόρο ή πλανήτη που βρίσκεται σε μεγαλύτερη απόσταση από τον Ηλιο.

Εκτός του ηλιακού μας συστήματος ένα νεφέλωμα αερίων γνωστό ως Μπούμερανγκ, που απέχει 5.000 έτη φωτός από τον πλανήτη μας, έχει θερμοκρασία 1 μόνο βαθμού Κέλβιν – μικρότερη ακόμη και από αυτή της διάχυτης στο Σύμπαν ακτινοβολίας μικροκυμάτων υποβάθρου που βρίσκεται στους 2,7 βαθμούς Κέλβιν.

Το αν το Μπούμερανγκ θα διατηρήσει τη θέση του ως του ψυχρότερου γνωστού φυσικού αντικειμένου θα φανεί στο μέλλον, ο άνθρωπος όμως στον τομέα αυτόν έχει ξεπεράσει τη φύση. Το 2003, σε ένα εργαστήριο του Ινστιτούτου Τεχνολογίας της Μασαχουσέτης, ένα νέφος ατόμων νατρίου ψύχθηκε στους 0,45 νανοκέλβιν – λιγότερο από το μισό δισεκατομμυριοστό ενός βαθμού επάνω από το απόλυτο μηδέν και πολύ ψυχρότερο από οτιδήποτε φαίνεται να χρειάζεται το ευρύτερο γνωστό Σύμπαν.

Ο ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΟΣ ΠΛΑΝΗΤΗΣ

Στο ηλιακό μας σύστημα κυριαρχεί ο Δίας. Οπως όλοι οι πλανήτες επάνω από ένα συγκεκριμένο μέγεθος, είναι ένας γίγαντας αερίων που αποτελείται από μια μάζα αερίων – κυρίως υδρογόνο και ήλιο. Ο μεγαλύτερος – και πλέον «αεριούχος» – πλανήτης που έχει μετρηθεί με ακρίβεια είναι ο TrES-4, ο οποίος απέχει 1.500 έτη φωτός από τη Γη. Εχει διάμετρο περίπου 1,8 φορές μεγαλύτερη από του Δία αλλά – μυστήριο – είναι πάρα πολύ ελαφρύς για τη μάζα του και υπολογίζεται ότι η πυκνότητά του είναι μικρότερη από αυτή του φελλού. Πρόσφατα ωστόσο οι επιστήμονες υπολόγισαν ότι ο εξωπλανήτης WASP-17b είναι ακόμη πιο μεγάλος – με διάμετρο σχεδόν διπλάσια από του Δία – και ακόμη πιο ελαφρύς.

Το πιο γρήγορο πράγμα στο Σύμπαν

Η ταχύτητα είναι σχετική. Δεν υπάρχει απόλυτο πρότυπο για το «στατικό» στο Σύμπαν. Ισως το κοντινότερο σε αυτό είναι η διάχυτη κοσμική ακτινοβολία μικροκυμάτων υποβάθρου (CMB). Η συχνότητά της, που μετατοπίζεται λόγω του φαινομένου Ντόπλερ σε όλο τον ουρανό – μπλε προς τη μια κατεύθυνση, κόκκινο προς την άλλη – αποκαλύπτει ότι σε σχέση με τη CMB το ηλιακό μας σύστημα τρέχει με 600 χλμ. το δευτερόλεπτο.

Οι μακρινοί γαλαξίες κινούνται επίσης ιλιγγιωδώς. Το Διάστημα επεκτείνεται συνεχώς, οπότε όσο μεγαλύτερη είναι η απόσταση όπου κοιτάζουμε τόσο πιο γρήγορα οι γαλαξίες απομακρύνονται από εμάς. Πολύ μακριά από εμάς οι γαλαξίες φεύγουν με ταχύτητα μεγαλύτερη από αυτή του φωτός. Αυτό σημαίνει ότι δεν μπορούμε να τους δούμε, γιατί η ακτινοβολία τους δεν μπορεί να φθάσει ως εμάς.

Τα ασύλληπτα αυτά ρεκόρ είναι γοητευτικά σε αφηρημένο επίπεδο, όμως η ταχύτητα αποκτά πολύ μεγαλύτερο ενδιαφέρον όταν κινείται κανείς γρήγορα σε σχέση με κάποιο μεγάλο κοντινό αντικείμενο.

Στο ηλιακό μας σύστημα ο Ερμής, ο αγγελιοφόρος των θεών, είναι ο ταχύτερος πλανήτης με τροχιακή ταχύτητα περίπου 48 χλμ. το δευτερόλεπτο (η Γη κινείται μόλις με 30). Το 1976 ο Ερμής ξεπεράστηκε για πρώτη φορά από ένα ανθρώπινο δημιούργημα, το μη επανδρωμένο ερευνητικό σκάφος Helios 2, το οποίο ξεπέρασε τα 70 χλμ. το δευτερόλεπτο.

Οι κομήτες που έρχονται προς τον Ηλιο από τις μακρινές περιοχές του ηλιακού μας συστήματος μπορούν να φθάσουν ως και τα 600 χιλ. το δευτερόλεπτο ενώ στις παρυφές του Γαλαξία μας τα λεγόμενα υπερταχύτατα άστρα κινούνται ταχύτερα από τον υπόλοιπο γαλαξία φθάνοντας τα 850 χιλ. το δευτερόλεπτο.

Αλλοι μάγοι των ιλιγγιωδών ταχυτήτων είναι τα πάλσαρ: μπορούν να περιστραφούν ως και 1.000 φορές το δευτερόλεπτο, με αποτέλεσμα η επιφάνειά τους να αγγίζει το 20% της ταχύτητας του φωτός ενώ την ίδια στιγμή το μαγνητικό πεδίο που προβάλλουν την ξεπερνά.

Ακόμη και τα στερεά αντικείμενα μπορούν να πλησιάσουν την ταχύτητα του φωτός με τη βοήθεια της βαρύτητας μιας μαύρης τρύπας. Σύμφωνα με τους υπολογισμούς που δημοσίευσαν πέρυσι δύο ιάπωνες επιστήμονες, αν δυο πέτρες «πιαστούν» σε αυτήν θα συγκρουστούν μεταξύ τους κινούμενες η μία προς την άλλη με ταχύτητα σχεδόν ίση με αυτή του φωτός.

ΤΟ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΟ ΑΣΤΡΟ

Το VY του Μεγάλου Κυνός, 5.000 έτη φωτός μακριά από τη Γη, θα μπορούσε να «καταπιεί» τον ήλιο μας 8 δισ. φορές. Μια εκτίμηση υπολογίζει τη διάμετρό του στα 3 δισ. χιλιόμετρα και τον τοποθετεί ανάμεσα στα λίγα άστρα που έχουν κερδίσει τον τίτλο του κόκκινου υπεργίγαντα. Κάποιοι όμως την αμφισβητούν υποστηρίζοντας ότι πρόκειται απλώς για έναν κόκκινο γίγαντα με διάμετρο 1 δισ. χιλιομέτρων.

Το πιο λαμπρό πράγμα στο Σύμπαν

Οι μονάδες μέτρησης της καθημερινότητάς μας είναι πολύ μικρές για να περιγράψουν τη λαμπρότητα του Σύμπαντος. Αντί γι’ αυτές οι αστρονόμοι χρησιμοποιούν ως πρότυπο «λάμπας» τον Ηλιο και την εκτυφλωτική φωτεινότητά του των 4 Χ 10²⁶  Watt.

Από την άποψη της φωτεινότητας ο Ηλιος μας είναι άνω του μετρίου, υπάρχουν όμως κάποια άστρα που τον ξεπερνούν κατά πολύ. Το φωτεινότερο παράδειγμα που είναι ορατό με γυμνό μάτι είναι το Εψιλον του Ωρίωνα, το μεσαίο άστρο στη Ζώνη του Ωρίωνα. Απέχει από εμάς 1.300 έτη φωτός και είναι 400.000 φορές λαμπρότερο από τον Ηλιο. Ακόμη πιο μακριά στον γαλαξία μας ή «θαμπωμένα» από τη σκόνη υπάρχουν ακόμη πιο λαμπρά άστρα όπως το ασταθές Ητα της Τρόπιδος, το οποίο λάμπει όσο 5 εκατομμύρια Ηλιοι.

Τον Ιούλιο του 2010 οι αστρονόμοι ανακάλυψαν ένα νέο ρεκόρ. Το R136a1, ένα άστρο στο Μεγάλο Νέφος του Μαγγελάνου, είναι σχεδόν όσο 9 δισ. Ηλιοι. Η μάζα του εκτιμάται ότι είναι 250 φορές μεγαλύτερη από του Ηλίου με αποτέλεσμα να είναι βαρύτερο από όσο θεωρείται δυνατόν, τουλάχιστον για ένα άστρο που αποτελείται από το χημικό μείγμα που υπάρχει στον δικό μας γαλαξία και στους γειτονικούς του. Μήπως αποτελείται από κάποια σχεδόν ανόθευτη πηγή υδρογόνου και ηλίου η οποία με κάποιο τρόπο έχει επιβιώσει ανέπαφη από τις απαρχές του Σύμπαντος; ‘Η μήπως κάτι δεν πάει καλά στις θεωρίες μας σχετικά με την αστρική δομή;

Κάποια μεγάλα άστρα είναι ακόμη πιο φωτεινά, όμως μόνο για μερικές εβδομάδες και με κόστος τη ζωή τους. Ο σουπερνόβα SN 2005ap, σε έναν γαλαξία σε απόσταση 4,7 δισ. ετών φωτός, κατέχει το ρεκόρ της μεγαλύτερης αστρικής έκρηξης που έχει καταγραφεί, με λαμπρότητα 100 δισ. Ηλίων.

Οι εκρήξεις ακτίνων γ διαρκούν μόλις μερικά δευτερόλεπτα αλλά, με φωτεινότητα που μπορεί να ξεπεράσει τους 10¹⁸ Ηλιους, κάνουν ακόμη και την ηλιακή μονάδα μέτρησής μας να φαίνεται παράλογα αδύναμη.

Αν αυτό σας φαίνεται απογοητευτικά πρόσκαιρο, τότε τα λαμπρότερα σταθερά φωτεινά αντικείμενα στο Σύμπαν είναι τα κβάζαρ, η πυκνή άλως υλικού που περιβάλλει τις μαύρες τρύπες και, καθώς στροβιλίζεται προς το εσωτερικό τους, μπορεί να λάμψει όσο περισσότερο από τριάντα τρισεκατομμύρια Ηλιοι.

Ο ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΟΣ ΓΑΛΑΞΙΑΣ

Σύμφωνα με το καθιερωμένο μοντέλο του σχηματισμού των γαλαξιών οι μεγαλύτεροι γαλαξίες είναι ελλειπτικά τέρατα που έχουν σχηματιστεί από τη σύγκρουση πολλών μικρότερων γαλαξιών. Ο μεγαλύτερος γνωστός είναι ο IC 1101, στο κέντρο του σμήνους γαλαξιών Abell 2029, ένα δισ. έτη φωτός από εμάς. Το πλάτος του είναι περίπου 6 εκατομμύρια έτη φωτός, το οποίο σημαίνει ότι έχει κατά χιλιάδες φορές μεγαλύτερο όγκο από τον δικό μας Γαλαξία. 

Το πιο στρογγυλό πράγμα στο Σύμπαν

Στη μεσαιωνική κοσμολογία το Σύμπαν ήταν μια σειρά από τέλειες κρυστάλλινες σφαίρες που αναπαριστούσαν τον ήλιο, το φεγγάρι, τους πλανήτες και τα αστέρια. Σήμερα ξέρουμε ότι το Διάστημα δεν είναι και τόσο «καλλίγραμμο». Περιλαμβάνει όμως κάτι που να πλησιάζει σε αυτό το όραμα της σφαιρικής τελειότητας;

Οι πλανήτες αναγκάζονται να παίρνουν σχετικά σφαιρικό σχήμα από τη δύναμη της βαρύτητάς τους. Τα πιο μεγάλα εξογκώματα και οι πιο βαθιές ρυτίδες της Γης, από το όρος Εβερεστ ως την τάφρο των Μαριανών, δεν «ξεφεύγουν» περισσότερο από 0,2% από την ακτίνα της. Αν δεν ήταν ελαφρώς πεπλατυσμένος στους πόλους και διογκωμένος στον Ισημερινό εξαιτίας της καθημερινής περιστροφής του, ο πλανήτης μας θα μπορούσε να αποτελεί μια ωραία κοσμική μπάλα του μπιλιάρδου.

Η Γη είναι παρ’ όλα αυτά σχετικά ανώμαλη σε σύγκριση με τα άστρα νετρονίου, των οποίων η βαρύτητα είναι περίπου 200 δισ. φορές μεγαλύτερη από αυτή του πλανήτη μας. Εδώ οι ανωμαλίες ισοπεδώνονται: το αντίστοιχο του Εβερεστ σε ένα άστρο νετρονίου δεν θα ξεπερνούσε σε ύψος τα 5 χιλιοστά. Εφόσον τα άστρα του είδους έχουν συνήθως διάμετρο 10 ως 15 χιλιόμετρα, το υψόμετρο αυτό είναι μικρότερο από το ένα εκατομμυριοστό της ακτίνας τους.

Για 16 μήνες από το 2004 ως το 2005 εμείς οι άνθρωποι στείλαμε στο Διάστημα μπάλες που ανταγωνίστηκαν τα άστρα νετρονίων σε σφαιρικότητα. Ο δορυφόρος Gravity Probe B «μέτρησε» τη στρέβλωση του χωροχρόνου που πρόβλεψε ο Αϊνστάιν με τη βοήθεια τεσσάρων γυροσκοπίων που περιλάμβαναν μικρές σφαίρες από χαλαζία οι οποίες δεν παρουσίαζαν ανωμαλίες μεγαλύτερες από 0,4 του εκατομμυριοστού.

Η σχετικότητα μας προσφέρει όμως κάτι ακόμη πιο στρογγυλό. Ο ορίζοντας γεγονότων μιας μαύρης τρύπας σηματοδοτεί την περιοχή από την οποία ούτε καν το φως δεν μπορεί να δραπετεύσει ώστε να φθάσει το μάτι ενός μακρινού παρατηρητή. Δεν πρόκειται ακριβώς για επιφάνεια: δεν θα μπορούσατε να τη χαϊδέψετε με το χέρι σας και να θαυμάσετε τη στιλπνότητά της. Σύντομα όμως οι αστρονόμοι ίσως είναι σε θέση να μας παρουσιάσουν απεικονίσεις του ορίζοντα γεγονότων κάποιας μαύρης τρύπας δίνοντάς μας μια σαφή εικόνα αυτών των ψευδοεπιφανειών οι οποίες αποτελούν ίσως ό,τι πιο κοντινό στην απόλυτη σφαιρικότητα υπάρχει στη φύση.

Η παρατήρηση της ύλης που πέφτει μέσα σε έναν ορίζοντα γεγονότων θα αποτελέσει ένα ακόμη σκληρότερο τεστ του Αϊνστάιν. Αν δούμε ίχνη αερίων σε τροχιές έστω και ελάχιστα διαφορετικές από τις προβλέψεις του ίσως να χρειαστούμε μια καινούργια θεωρία για τη βαρύτητα. Και φυσικά αν αποδειχθεί ότι οι μαύρες τρύπες δεν διαθέτουν τον αναμενόμενο ορίζοντα γεγονότων, θα υποστούμε μια ακόμη δυσάρεστη έκπληξη.

Το πιο σκοτεινό πράγμα στο Σύμπαν

Οι γαλαξίες μας φαίνονται σαν αστραφτερά κοσμήματα, διακοσμημένα με δισεκατομμύρια λαμπερά αστέρια και φωτεινά νεφελώματα. Αυτό όμως δεν ισχύει για τον Segue 1, τον κρυφό γαλαξία της κοσμικής περιοχής μας. Βρίσκεται μόλις 75.000 έτη φωτός μακριά μας – το οποίο σημαίνει ότι τοποθετείται στην κοντινή γειτονιά του δικού μας Γαλαξία – αλλά παρ’ όλα αυτά δεν τον είχαμε ανακαλύψει ως το 2005 επειδή το συνολικό φως που εκπέμπει είναι μόλις 300 φορές περισσότερο από αυτό του Ηλίου μας.

Αυτό είναι παράξενο. Τα λίγα άστρα του Segue 1 περιφέρονται αρκετά γρήγορα, οπότε η βαρύτητά του θα πρέπει να είναι αρκετά ισχυρή – κάτι το οποίο σημαίνει ότι θα πρέπει να δημιουργείται από τουλάχιστον ένα εκατομμύριο ηλιακές μάζες. Τα άστρα και τα αέριά του που είναι ορατά δεν μπορούν ωστόσο να δικαιολογήσουν μια τέτοια βαρύτητα, κάτι το οποίο υποδηλώνει ότι θα πρέπει να αποτελείται σχεδόν εξ ολοκλήρου από «εξωτική» σκοτεινή ύλη.

Η μελέτη γαλαξιών νάνων σαν τον Segue 1 θα μπορούσε να μας πει περισσότερα για τη σκοτεινή ύλη. Για παράδειγμα, αν οι πυρήνες αυτών των γαλαξιών είναι λιγότερο πυκνοί από ό,τι προβλέπουν οι καθιερωμένες θεωρίες σχετικά με τη συμπεριφορά της ψυχρής σκοτεινής ύλης, τότε αυτό θα σημαίνει ότι η εν λόγω ύλη είναι θερμή ή ότι έχει τάση να αυτοκαταστρέφεται ή ότι αποτελείται από υπερ-ελαφρά και εγγενώς «θαμπά» σωματίδια.

Ακόμη καλύτερο θα ήταν αν μπορούσαμε να βρούμε ένα «σκοτεινό άστρο» – μια ψυχρή, παχουλή μάζα αερίων που θερμαίνεται απαλά στο εσωτερικό της από σκοτεινή ύλη η οποία αποσυντίθεται. Τέτοια άστρα πιστεύεται ότι υπήρξαν στα πολύ πρώτα στάδια του Σύμπαντος και ίσως κάποια να εξακολουθούν να περιφέρονται σήμερα, όμως κανείς ως τώρα δεν τα έχει συναντήσει.

Εν τω μεταξύ ο Μεγάλος Επιταχυντής Αδρονίων του CERN προσπαθεί να συλλάβει κάποια σωματίδια σκοτεινής ύλης, οπότε δεν αποκλείεται το πιο καυτό πράγμα στη Γη να φωτίσει σύντομα το σκοτεινότερο πράγμα στο Σύμπαν.

Το πιο πυκνό πράγμα στο Σύμπαν

Στις θερμοκρασίες και πιέσεις που επικρατούν στην επιφάνεια της Γης το πυκνότερο γνωστό υλικό είναι το μεταλλικό στοιχείο όσμιο: έχει πυκνότητα 22 γραμμ. ανά κυβικό εκατοστό, το οποίο σημαίνει ότι ποσότητα ίση με μία κουταλιά του γλυκού ζυγίζει περισσότερο από 100 γραμμάρια.

Πιέσεις πολύ μεγαλύτερες από αυτές που συναντούμε στη Γη υπάρχουν στον πυρήνα ενός γιγαντιαίου άστρου που έχει καταρρεύσει και είναι γνωστό ως άστρο νετρονίου. Εκεί η ύλη παίρνει μια υπερβολικά πυκνή και εξωτική μορφή – θα πρέπει να αποτελείται κυρίως από νετρόνια και ενδεχομένως ελάχιστα πρωτόνια και ηλεκτρόνια στριμωγμένα ασφυκτικά μεταξύ τους. Ενα κυβικό μέτρο αυτής της «νετρονιακής» ύλης μπορεί να έχει μάζα ως και 10¹⁸ κιλά ή ένα εκατομμύριο δισεκατομμύρια τόνους.

Ενα ακόμη πυκνότερο υποθετικό υλικό ίσως υπάρχει στον πυρήνα των άστρων νετρονίου: η ύλη κουάρκ, στην οποία τα πρωτόνια και τα νετρόνια διαλύονται στα σωματίδια που τα αποτελούν. Τα τελευταία στοιχεία αμφισβητούν ωστόσο την ύπαρξή της: δύο νεοανακαλυφθέντα άστρα νετρονίων είναι τόσο βαριά που το πιθανότερο είναι ότι θα συνέθλιβαν οποιαδήποτε ύλη κουάρκ στο εσωτερικό τους.

Η ύλη νετρονίων ή η ύλη κουάρκ ενδέχεται να είναι η πυκνότερη μορφή ύλης στο Σύμπαν, δεν είναι όμως μάλλον το υλικό από το οποίο είναι φτιαγμένο το πυκνότερο αντικείμενο. Αν συμπιέσει κανείς πολύ ένα άστρο νετρονίων, αυτό θα μετατραπεί σε μαύρη τρύπα. Οχι βεβαίως ότι όλες οι μαύρες τρύπες είναι ιδιαίτερα πυκνές: στην πραγματικότητα οι μεγάλες, όπως μετρούνται από τον ορίζοντα των γεγονότων τους, είναι μάλλον αιθέριες. Μια τεράστια μαύρη τρύπα στον κοντινό γαλαξία Μ87 έχει μάζα 6,4 δισ. φορές μεγαλύτερη από του Ηλίου, αλλά πυκνότητα 0,37 κιλά ανά κυβικό μέτρο – είναι δηλαδή ελαφρότερη από τον αέρα. Από την άλλη πλευρά, η μικρότερη γνωστή μαύρη τρύπα – η XTE 11650-500 – έχει μάζα μόλις 3,8 φορές μεγαλύτερη από του Ηλίου, αλλά η πυκνότητά της φθάνει στα 10¹⁸ ανά κυβικό μέτρο. Αν βρεθεί κάποια μικρότερη, θα ξεπεράσει την ύλη νετρονίων στα ρεκόρ της πυκνότητας.

Μέσα στον ορίζοντα γεγονότων μιας μαύρης τρύπας τα πράγματα γίνονται ακόμη πιο παράξενα. Η θεωρία της σχετικότητας μας λέει ότι η ύλη συμπιέζεται σε ένα μαθηματικό σημείο άπειρης πυκνότητας -ab αν και αυτή η θεωρία καταρρέει σε αυτές τις τόσο ακραίες συνθήκες όπου τα κβαντικά φαινόμενα αρχίζουν να μπερδεύουν τον χωροχρόνο. Εδώ, στο σημείο όπου η βαρύτητα συναντά τον κβαντικό κόσμο, βρίσκεται το μεγάλο σύνορο της θεμελιώδους φυσικής. Εξετάζοντας τέτοιου είδους ακραίες καταστάσεις όπως η μοναδικότητα των μαύρων τρυπών οι φυσικοί ελπίζουν να κατανοήσουν κάποτε τη βαθύτερη βάση της πραγματικότητας.

Μήπως η καρδιά μας μαύρης τρύπας κρύβει ένα κουβάρι από παλλόμενες χορδές ή μια κβαντική σκουληκότρυπα; Δεν ξέρουμε, οι υπολογισμοί όμως δίνουν ένα ανώτατο όριο για την πυκνότητα, το οποίο είναι γνωστό ως πυκνότητα Πλανκ και βρίσκεται στα 5 Χ 10⁹⁶ κιλά ανά κυβικό μέτρο. Το πυκνότερο πράγμα στο Σύμπαν ίσως δεν μπορεί να είναι πυκνότερο από αυτή την τιμή – όποιο και αν είναι αυτό.

ΤΟ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΟ ΤΕΧΝΗΤΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ

Αν εν τω μεταξύ δεν ανακαλυφθεί κάποιος εξωγήινος γιγαντιαίος μονόλιθος, η μεγαλύτερη γνωστή τεχνητή δομή στο Διάστημα είναι ο Διεθνής Διαστημικός Σταθμός: έχει μήκος 109 μέτρα και ζυγίζει 370 τόνους.

 Η ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΗ ΤΡΥΠΑ

 Δεν είναι μια μαύρη τρύπα, προς έκπληξή σας, αλλά μια μεγαλύτερη έκταση μαύρου σκοταδιού. Αν φανταστούμε το Σύμπαν σε μεγαλύτερη κλίμακα, οι γαλαξίες είναι τοποθετημένοι σε διατάξεις με κενά μεταξύ τους. Το μεγαλύτερο τέτοιο κενό – το οποίο ανακαλύφθηκε το 2007 – υπολογίζεται ότι έχει μήκος περίπου 1 δισ. έτη φωτός. Μια εξωπραγματική θεωρία προτείνει ότι πρόκειται για «σημάδι» που άφησε μια παλιά συνάντηση με ένα άλλο Σύμπαν.

Πηγή: http://www.tovima.gr/science/article/?aid=411191

Σύνδρομο Asperger και αυτισμός υψηλής λειτουργικότητας

Ερωτηματολόγιο για το μάθημα των θρησκευτικών

Η αίρεση της αγάπης

Ευγένιος Αρανίτσης

Πριν από πολλά χρόνια, ο Κώστας Μαυρουδής μου ζήτησε ένα κείμενο περί Θεού, για το τεύχος του «Δέντρου» που επρόκειτο να εκδοθεί αφιερωμένο σ’ αυτήν ακριβώς την παρωχημένη ιδέα, σχεδόν αδιάφορη σήμερα, πανταχού παρούσα στα καταναλωτικά πανηγύρια και, ταυτοχρόνως, ολοκληρωτικά ανεπίκαιρη.

 Εκεί είχα διατυπώσει -έστω με το κάπως ασυνάρτητο, μισομεθυσμένο ύφος της εποχής- την αντιδημοφιλή πεποίθηση ότι ο χριστιανικός Θεός, στην αυθεντική εκδοχή του και σε πείσμα των διαδεδομένων αντιλήψεων, ήταν ο θεός των ευτυχισμένων.

 Θα τολμούσε εξάλλου κανείς να ελπίσει ότι εκείνο που χάθηκε με την απομάκρυνση του ανθρώπου απ’ την καταγωγή του, εκείνο που παραγράφηκε, εκείνο που ξεχάστηκε, δηλαδή ο δεσμός της ύπαρξης με τη ρίζα της επαλήθευσης της ευτυχίας, θα δυνάμωνε απ’ την εμπειρία της έλλειψής του, όπως ας πούμε όταν ο τάφος του Χριστού, μετά την Ανάσταση, μένει άδειος προκειμένου το κενό να χρησιμεύσει, εμβληματικά, σαν μείζον γλωσσικό και μυθικό έρεισμα για την απήχηση του ευαγγελικού κειμένου. Εντούτοις, η ενίσχυση του αιτήματος της ευτυχίας, σήμερα, για όλους τους γνωστούς, πολυσυζητημένους λόγους, υποχρεώνει την επιθυμία να εκτροχιάζεται σε κατευθύνσεις ανάποδες από κείνη των συμβόλων και της κάθαρσης, κι έτσι οι άνθρωποι αναζητούν τον θεό στα γκάτζετ, στα ρούχα, στα έπιπλα και στο καινούριο μοντέλο του κινητού τηλεφώνου. Χωρίς υπερβολή, αν η πληθώρα των δολωμάτων της εκφυλισμένης ευτυχίας εξαπλώνεται, υπεραναπληρωματικά, οπουδήποτε, η εξάπλωση λέει πολλά για την ευκολία τού να χαρτογραφήσουμε τη δυστυχία μας.

 Πώς να δεχτείς ότι ο Θεός αφουγκράζεται τον πόνο μιας τέτοιας επιδημίας ηλιθιότητας; Μολονότι οι πάντες μιλούν για Ορθοδοξία (ορθή δόξα, σωστή γνώμη), ο Θεός συνιστά μάλλον ένα παράδοξο, και συγκεκριμένα το παράδοξο της σιωπής που ακολουθεί, ως απάντηση, τις ιδιοτελείς, πανικόβλητες ή ρομαντικές αιτήσεις και ερωτήσεις των θνητών, ενώ απ’ αυτή την πρωταρχική αντίφαση πηγάζουν άπειρες άλλες -για παράδειγμα το ότι κανείς ποτέ δεν είχε εμπειρία του Θεού ενόσω ήταν απελπισμένος και μίζερος, παρά τις αμέτρητες κατηγορηματικές μαρτυρίες περί του αντιθέτου. Ασφαλώς, οι άνθρωποι αυθυποβάλλονται στον πειρασμό της προσδοκίας για βοήθεια, αυτό ναι, αλλά η Χάρις δεν τους δίνεται. Θα μιλούσαμε άραγε για απελπισία αν τους είχε δοθεί; Οντας δυστυχισμένος, όντας ψυχικά άρρωστος, δεν μπορείς να εκμοχλεύεις το έλεος με το στανιό, δηλαδή στην αντιπαροχή του. Απεναντίας, ο Θεός νοηματοδοτεί τα πάντα και σε υποδέχεται μετά βαΐων άπαξ και διαθέσεις δωρεάν το περίσσευμα της χαράς σου, οπότε η Χάρις γίνεται ευδιάκριτη σαν μια στωική γλυκύτητα για την οποία αδυνατείς να πεις εάν σταθμεύει εντός ή γύρω σου.

 Το παράδοξο έγκειται, τρόπον τινά, στο ότι δεν γίνεται να νιώσεις τον Θεό αν δεν τον νιώθεις ήδη. Εξ ου και όλες οι ηθικής εμπνεύσεως γυμναστικές της ψυχής αποδεικνύονται φενακιστικές- ο Θεός υπάρχει όταν δεν τον χρειάζεσαι, και είμαστε αναγκασμένοι να δεχτούμε πως η επιθυμία να τον ευχαριστήσεις προϋποθέτει το πλεόνασμα ευτυχίας και καλοσύνης πολύ περισσότερο απ’ όσο το παράγει. Ακόμη και ο Παύλος, τη στιγμή που καταδίωκε την ιδέα του Χριστού, πρέπει να είχε, εν αγνοία του, αγγιχτεί απ’ τη φλόγα μιας μυστικής κατάφασης ώστε να κατορθώσει να δει το θήραμά του στη λάμψη που το τελευταίο εξέπεμπε παθητικά, τουτέστιν από την ιστορικά ουδέτερη θέση της μακαριότητάς του. Βγήκε λοιπόν, όπως ήταν επόμενο, απ’ το θέατρο σύγκρουσης εαυτού και κόσμου και τα πράγματα πήραν τον δρόμο τους, τον λεγόμενο «προς Δαμασκό». Για τους ευτυχισμένους, ως εραστές της αλήθειας της οποίας την πρωθύστερα εκπληρούμενη υπόσχεση αποτελεί ήδη η ευτυχία, αυτή η έξοδος είναι αβίαστη. Αναλόγως, κάτι μέσα σε κάθε συννεφιασμένη ψυχοσύνθεση λοξοδρομεί ενίοτε προς την ηλιοφάνεια, όχι κατά παραχώρησιν των ουρανών αλλά επειδή έχει ήδη συντελεστεί ένα μέρος του πένθους των αδυναμιών, μια φάση της θεραπείας. Προηγείται η λοξοδρόμηση και η Χάρις έπεται -όχι ανάποδα, όχι έτσι ώστε να συμπεράνουμε πως η Χάρις ήταν η αιτία της λοξοδρόμησης. Ο Θεός δεν είναι κλήρωση λαχείου· έρχεται μάλλον με το σκίρτημα που αισθάνεται κανείς όταν θυμηθεί, ξαφνικά, τη θέση ενός αντικειμένου που είχε χάσει.

 Γι’ αυτό και η συγκινησιακή εκδίπλωση εκείνων που κερδίζουν τον Θεό -παραισθητικά ή όχι, δεν το εξετάζω εδώ· δεν εξετάζω αν ο Θεός υπάρχει όντως- μέσω του συνταρακτικού μεγαλείου της θρυλούμενης αποκάλυψής του είναι κατ’ ουσίαν ένα αίτημα ίασης που εισακούεται υποθετικά μέσα στο φαινομενικό έλλειμμα ανταπόδοσης στο οποίο εγγράφεται η θεϊκή ομιλία. Συνοψίζοντας, η σιωπή αυτή, στην καρδιά του Λόγου, δείχνει ότι το Θείο ήταν και είναι (όχι βέβαια αδιάφορο, καθώς λένε, αλλά) απαθές, δίχως πάθη, δίχως ποτέ να ταλαντεύεται, αλλ’ απλώς αγαπώντας. Καθ’ οδόν προς την ευτυχία, σε αναμένει -δεν κινείται, ούτε εξηγεί.

 Ελάχιστοι δείχνουν να κατανοούν ότι η περιπέτεια στην οποία αφήνει χώρο η παύση του λόγου του Θεού φανερώνεται, ακριβώς, στον ανορθόδοξο τόνο της προτροπής να αγαπάς τον πλησίον σου ως εαυτόν – ο δεύτερος όρος της σύγκρισης περνάει απαρατήρητος, κυρίως ένεκα της κοινής δοξασίας, ειδικά μεταξύ προτεσταντών, ότι το επίτευγμα ισοδυναμεί με το να αγαπάς τον πλησίον κατευθείαν και αποκλειστικά, σαν να λέμε ερήμην του εαυτού. Από εκεί προέρχεται, δευτερογενώς, η εντύπωση ότι το δώρο αφορά εν δυνάμει οιονδήποτε τυχαίο άλλο, χωρίς τη διαπροσωπική και διακριτική μεσολάβηση της αντοψίας. Ομως, το να δωρίσεις τον εαυτό σου στον άλλο προϋποθέτει το να έχεις εαυτό, γεγονός συζητήσιμο αν αναφερόμαστε σε δυστυχείς, οι οποίοι, ως εκ τούτου, δηλαδή ακριβώς επειδή ο εαυτός τους τελεί υπό διάλυσιν, αδιαφορούν παγερά για τον εαυτό του άλλου, για το ποιος είναι ο άλλος και για το τι δηλώνει το βλέμμα του. Εξηγείται άρα η σημασία ορισμένων χρησμών όπως του Μάξιμου Ομολογητή («αγαθήν και νοεράν φιλαυτίαν»), του Ιερού Χρυσόστομου («τον εαυτόν μη αδικούντα, ουδείς παραβλάψαι δύνασθαι»), ή του ασκητή της ερήμου αββά Ξανθία, που κρυφά παραδεχόταν πως είχε τόσο αξιαγάπητο εαυτό ώστε τολμούσε να τον θεωρεί κατώτερο ενός παιγνιδιάρη σκύλου.

 Με δυο λόγια, ο Ξανθίας αισθανόταν ασφαλής μέσα σε κάτι που δεν αποκλείεται να ήταν η χαρά του εαυτού ως χαρά του Θεού, επομένως ο εαυτός μπορούσε να δωρηθεί και να ανθήσει. Είναι λυπηρό να βλέπει κανείς τις στρατιές των απελπισμένων να οδηγούνται στις εκκλησίες γονυπετείς και παρακαλώντας σαν ο Θεός να είναι γραφείο παραπόνων. Για να μεταχειριστώ ένα σχήμα λόγου κάπως τολμηρό σε σχέση με το πνεύμα μιας τέτοιας συζήτησης, ο Θεός θα μπορούσε να συγκριθεί με την τράπεζα στον ορισμό που έδωσε ο Μπομπ Χόουπ: «Τράπεζα είναι ένα μέρος όπου θα σου δανείσουν λεφτά αν μπορείς να αποδείξεις ότι δεν τα χρειάζεσαι». Επρεπε, ενδεχομένως, να επικαλείται κανείς τον Θεό για να τον ευγνωμονεί -ποτέ για να ζητιανεύει, να αιτείται, να εκλιπαρεί ή να υπόσχεται ή οτιδήποτε άλλο θα μας επέτρεπε να συμπεράνουμε ότι παραείναι εύκολο για να ‘ναι επίσης αληθινό. Ο Θεός του ακραιφνούς Χριστιανισμού, αν υποθέσουμε ότι υφίσταται τέτοιος, είναι μια πόρτα που θα ανοίξει μόνον εφόσον βρίσκεσαι ήδη μέσα ώστε να ανοίξεις εσύ ο ίδιος.

 Γι’ αυτό και είναι άστοχο να λέμε ότι ο Ιησούς «δίδαξε», είναι λάθος να πιστεύουμε ότι έδινε ορισμούς των πραγμάτων σαν τον Σωκράτη -ο Ιησούς δεν εξαντλούσε την αλήθεια στη διατύπωση, την εξαντλούσε στη συναναστροφή. Αναπόφευκτα, Ευαγγέλιο σημαίνει χαρούμενη αναγγελία, όχι κήρυγμα -τώρα πια, κάθε κήρυγμα είναι κήρυξη πολέμου.

Πηγή: http://www.e-keimena.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=318:2011-05-16-13-51-38&catid=82:newspapers&Itemid=55